Mykje brennmaneter, sa du?

HI har fått inn fleire observasjonar av både brennmanet og glasmanet i hopetal på Sørvestlandet.

– Store manetmengder kan skyldast opphoping eller oppblomstring. Det er vanskeleg å seie om det er snakk om lokale fenomen, eller om det gjeld heile kysten, fortset forskaren.

Følger vêr og vind

Det er nemleg slik at maneter kan dukke opp plutseleg og flekkvis. Som med maten deira, er manetene prisgitt vêr og vind når det gjeld kor dei ender opp.

Vind og straum kan dermed gi store opphopingar, særleg i bukter og bakevjer.

– Joda, dei kan svømme, men helst for å regulere kor djupt dei held seg, seier Falkenhaug.

Likar kaldt vatn

Manetene trivst eigentleg best i kaldare vatn. I fjor vår var det kraftig manet-oppblomstring langs kysten, men i den heite sommaren var det svært lite maneter.

– Frålandsvind fører kaldare vatn frå djupet opp i overflata. Då kan manetene plutseleg dukke opp langs badestrendene våre, forklarar Tone Falkenhaug.

Men om vinteren og våren har vore god, kan det bli meir manet eitt år enn eit anna. I 2010 var det så store mengder at ferjer blei innstilte på Vestlandet. Dei tetta kjølesystemet til motoren.

Kan få manet-år

– Manetene lever fast på havbotnen om vinteren. Får dei tilgang på mykje mat og gode vekstforhold utover våren, multipliserer dei seg raskt. Det er livsstrategien, fortel havforskaren.

Manetene et dyreplankton som dei fangar med tentaklane sine.

– Tentaklane skyter ut små giftige harpunar, såkalla nesleceller, i byttedyret. Også glasmaneta har gift, men harpunane er ikkje sterke nok til å trenge gjennom huden vår, seier Falkenhaug.

Om du derimot får glasmanet på auga eller leppene, vil du kjenne at det svir. Har du blitt brent av ei brennmanet, finst det mange gode og dårlege råd.

Nei, ikkje tiss på

– Det mest kjende botemiddelet er vel tiss. Eg veit ikkje korleis den myta har oppstått, seier forskaren.

– Skyl med saltvatn. Då får du i alle fall vekk udetonerte nesleceller frå huden fortset ho.

«Osmotisk trykk» i ferskvatn vil derimot få giftcellene til å detonere. Då svir det meir.

Vanlegvis er ikkje maneter i Norge farlege for folk. Skulle du få ein allergisk reaksjon, bør du kontakte lege, er forskarrådet.

Ønsker observasjonar

– Maneter er vanskelege å overvake nettopp fordi dei er ujamt fordelte og vanskelege å samle inn. Vi registrerer manet på forskingstokta våre, men vil gjerne ha observasjonar frå publikum langs kysten, seier Falkenhaug.

Ho ønsker seg bilde og eit anslag for kor mange maneter det er per kvadratmeter. Maneter med spesiell utsjånad som kan vere nye artar, er ho ekstra interessert i.

– Det kan vere med å fortelje om endringar i havet, seier ho.

På denne lenken kan du sende inn observasjonar. (Krev registrering)