Fått ein sjeldan art på kroken?

St. Petersfisk

Dei siste åra er St. Petersfisk blitt ein vanleg fisk i våre farvatn. Arten er faktisk blitt så vanleg at talet på meldingar til Havforskingsinstituttet har blitt reduserte fordi folk kjenner så godt til den. Likevel blir den stadig rapportert inn av fiskarane i kystreferanseflåten, og den kjem også inn i fangststatistikken.

– St. Petersfisk blir jamleg tatt som bifangst langs kysten, og folk er no blitt klare over at det er ein god matfisk. Vi har også fått inn observasjonar av yngel, noko som kan tolkast som at arten er reproduserande hos oss, seier havforskar Otte Bjelland.

Sverdfisk

Det er ikkje ofte ein får auge på sverdfisk på våre kantar, men dei siste 20 åra har talet på sverdfisk auka kraftig langs norskekysten.

Hovudårsaka til at dei no er å sjå i Noreg er klimaendringane. HI-forskar Svein Sundby har tidlegare uttalt at det ikkje er høgare temperaturar i seg sjølv som gjer at sverdfisken kjem nordover, men den aukande temperaturen i havet har ført til større mengder pelagisk fisk, som til dømes kolmule og makrell. Desse er blant sverdfisken sine favorittar. I tillegg gjer dei varme temperaturane i havet det lettare for den spesielle jegeren å opphalde seg her.

Månefisk

Månefisken er mest vanleg i sørlege farvatn, men det er blitt gjort fleire og fleire observasjonar av arten i Noreg dei siste åra.

– Verdas nordlegaste observasjon av månefisk er faktisk blitt gjort i Noreg, fortel Knut Korsbrekke, forskar ved HI.

Sjølv har han nyleg vore på tokt i sørlegare farvatn, nærare bestemt i Atlanterhavet vest for Angola. Der blei det gjort funn av både vaksen månefisk, yngel og larvar av månefisk.

I norske avisoppslag er det oftast blitt rapportert om funn av døde månefisk med mange sår på ryggen. Dette kan tyde på at dei er blitt trefte av båtpropellar.

Stillehavsøsters

Sjølv om dette ikkje er eit fiskeslag, tar vi likevel med stillehavøstersen i denne oversikta. Om du ikkje får den på kroken, kan du møte den på strender langs kysten. Pass på når du går barbeint på berg og strender – stillehavsøstersen har eit sylskarpt skjel som ein lett kan kutte seg på!

– Ver nøye med å rydde vekk stillehavsøsters på badeområde og andre stadar kor folk ferdast. Det er behov for godt, norsk dugnadsarbeid! oppfordrar Stein Mortensen, eksperten vår på feltet.

Stillehavsøstersen er robust, raskveksande og tilpassingsdyktig, og for tolv år sidan starta den invasjonen av kysten vår. I dag er den permanent etablert frå svenskegrensa til Hordaland, og den kan ikkje utryddast. I område med høg tettleik kan den danne «rev», noko som vil endre det naturlege habitatet. Stillehavsøstersen blir derfor sett på som ein art med «høg økologisk risiko».

– Konkurranse med blåskjel og europeisk flatøsters blir rekna som dei største truslane, forklarar forskaren.

Det er likevel ingenting som seier at stillehavsøstersen er ein årsak til nedgangen i blåskjelbestanden i Noreg.

– Det mest negative med stillehavsøstersen i dag, er korleis den øydelegg badestrendene våre, legg han til.

Sjølv om stillehavsøstersen ikkje er velkomen her, blir den sett på som ein delikatesse som kan haustast, seljast og etast. Ver likevel forsiktig med å ete stillehavsøsters dersom du finn arten langs kysten vår. Dei kan nemleg innehalde norovirus og bakteriar som kan resultere i oppkast og diaré. Det er Mattilsynet som har ansvar for rådgjeving knytt til sjømat. Dei har blåskjelvarselet, men det finst ikkje noko tilsvarande for østers. Sjå Matportalen.no for å lese deira vurdering av stillehavsøstersen.

Mulle

Mulle er ein sørleg fiskeart som er i ferd med å etablere seg i våre farvatn. Siste melding om fangst av denne sjeldne arten kom inn tidlegare i juli, noko som er ganske typisk for denne årstida frå Rogaland og Sunnhordland. Det er likevel ikkje mogleg ut ifrå rapportane å slå fast at det er ei auke i Noreg. Forskar Otte Bjelland kan fortelje at det også er kome inn observasjonar av mulle-yngel, noko han synes er svært interessant.

– Er arten no reproduserande i norske farvatn? undrar han seg.

Makrellstørje

Sjølv om sjansane er større for at du vinn i lotto, kan det hende at makrellstørja bit på kroken. Makrellstørja – eller tunfisk – er den mest ikoniske fiskearten på den blå planeten vår. Den er også verdt si vekt i gull eller diamantar på den internasjonale fiskemarknaden. Størja kan svømme 70 km i timen, krysse Atlanterhavet på 50 dagar og dykke ned til 1000 meters djup. Det er ikkje rart den blir kalla havets formel-1-fisk.

At den no er tilbake i Noreg blir sett på som eit mirakel. Årsaka til at den var så lenge vekke er i hovudsak overfiske. Ei rekkje internasjonale tiltak blei innført, blant anna reduserte kvoter, auka minstemål og strengare kontrollar av fiskebåtane.

– Bestanden har vakse etter at forvaltinga tok tøffe grep for ti år sidan. Størja treng dermed større jaktmarker, fortel Leif Nøttestad.

Det er særleg når makrellstørja jaktar ungmakrell langs kysten, at ein kan bli vitne til eit reint bonanza.

– Størja er ein toppredator som kan jakte det meste. Men når spruten står i overflata, er det ungmakrell ho jagar, fortel forskaren.

I 2019 er det åtte båtar som har fått lov å delta i makrellstørjefisket i Noreg.

Japansk invasjon

Dei fleste introduserte makroalgar stammar frå Stillehavet. Ein av desse er den eksotiske raudalgen Heterosiphonia japonica som truleg har kome til norskekysten med ballastvatn eller anna skipstrafikk for over 20 år sidan. I dag er denne raudalgen ein av dei vanlegaste makroalgeartane langs kysten på Vestlandet. Algen er ein sterk konkurrent til våre vanlege algeartar, noko som kan føre til at lokale artar blir reduserte, og i verste fall forsvinn frå våre område.

Ein annan skummel japanar er algearten japansk drivtang. Denne arten likar seg godt i varme område, så det er lite truleg at den vil spreie seg lenger nordover enn til Helgelandskysten. Ein finn heller ikkje arten langt inne i fjordar med mykje brakkvatn.

På seinsommaren og hausten mister japansk drivtang greinene sine. Sidan greinene har flyteblærer kan desse drive langt av stad og spreie seg. Arten kan etablere seg i svært tette bestandar, og vil på den måten fortrenge eller skygge ut andre algar (som til dømes sukkertare). Om vinteren legg greinene seg på havbotn og rotnar, noko som vil skape oksygenmangel og påverke samfunnet ved at algar og dyr døyr.

Dei to japanske strandkrabbane Hemigrapsus takanoi og Hemigrapsus sanguineus er også på veg mot Noreg. Artane har vist rask spreiing i utlandet, men det er usikkert når dei kjem til Noreg, sidan dei likar seg best i varme område. Du treng derfor ikkje bekymre seg for å bli klypt i storetåa når du går i fjæra heilt enda.