Kor sunn er framtidas sjømat?

Å utnytta nye ressursar frå havet gjennom berekraftig havbruk og hausting, utan å undergrava helsa til økosystemet, er ei av prioriteringane i handlingsplanen til det internasjonale Havpanelet som blant andre Noreg har slutta seg til.

Dette er òg eit av temaa som blir diskutert på årets North Atlantic Seafood Forum (NASF), 8.–10. juni.

Meir mat må koma frå havet

– Meir enn 3 milliardar menneske er avhengige av mat frå havet som kjelde til protein og ernæring. Dette talet kan veksa i framtida, fordi havet kan gi oss over 6 gonger meir mat enn det gjer i dag, seier Peter M. Haugan, programleiar for global utvikling ved HI og ein av hovudtalarane på NASF.

Tala kjem frå ein av rapportane bestilt av Havpanelet, der Haugan var ein av leiarane for ekspertgruppa.

Som rapporten viser, vil mykje av den anslåtte veksten i sjømatproduksjonen måtta komma frå ressursar som for i dag er underutnytta.

Desse inkluderer blåskjel og andre lågtrofiske artar som kan oppdrettes utan aktiv fôring. Men også dei såkalla mesopelagiske artane som finst i store mengder på djupet, som kril og ymse småfisk, blir vurderte som mat eller fôr.

Les også: Ny rapport: Seks gonger meir mat frå havet

Undersøker effektar på fedme og diabetes

Eit av hindera som må forserast før desse nye ressursane kan brukast i stor skala, er likevel å kartlegga den potensielle innverknaden deira på helsa vår så vel som miljøet.

Dette er fokus for eit femårig forskingsprosjekt ved HI. I ein pågåande eksperimentell studie brukar forskarane mus som modellar for å studera helseeffektar for menneske.

– Spesielt ønsker vi å sjå om dei nye marine ressursane kan ha dei same gunstige effektane som tradisjonell sjømat på utviklinga av fedme og diabetes type 2, forklarer Atabak Mahjour Azad, postdoktor ved HI.

Studiar har tyda på at sjømat i kosthaldet kan motverke overvekt og diabetes, sjølv om det er vanskeleg å påvise ein klar årsakssamanheng.

Musene blei mata med tre forskjellige mesopelagiske artar: laksesild, islyktfisk og Northern kril. Andre mus i studien fekk blåskjell, og dessutan laks som hadde fått blåskjell. Nokon fekk òg standard sjømat eller landbasert fôr.

1/3

Ulikt næringsinnhald

– Me mata desse forskjellige ingrediensane til ti mus i kvar gruppe og målte vekta kvar veke. Etter elleve veker så vi at vektauken var forskjellig blant dei forskjellige gruppene, seier Azad, som leidde studien saman med Lise Madsen.

I dei førebelse resultata såg dei at mus som vart mata med laksesild, la på seg betydeleg meir enn dei som fekk lysprikkfisk.

– Frå tidlegare studiar veit me at desse mesopelagiske artane har ulikt næringsinnhald, og inneheld forskjellige typar feitt. Desse feitta kan ha forskjellige nivå av kor fordøyelege det er, og dette kan delvis forklara resultata me har funne så langt.

Likevel kan noko av forskjellen òg skylder appetitten til musene på Mueller's pearlside. Forskarar fann at mus i denne gruppa åt litt meir av fôret enn dei andre.

– Dette er eit førebels resultat, så me må gjera meir detaljerte analysar for å korrigera for blant anna forskjellar i fôrinntaket, legg Azad til.

Dykkar ned i det mesopelagiske

Studien kjem på toppen av mykje ny forsking på mesopelagiske artar ved HI dei siste åra: både på kor mykje som finst av dei i norske farvatn og korleis dei kan bidra til mat- og fôrsikkerheit.

Ein studie fann at fleire av dei mesopelagiske artane var rike både på protein, omega 3-feittsyrer, vitamin og viktige mineral.

– Kort oppsummert er næringsinnhaldet liknande eller høgare enn i filet frå den fisken vi ofte et, som laks og torsk. Og stort sett høgare enn i kolmule, som er mykje brukt som ingrediens i laksefôr, konkluderte forskar Martin Wiech.

Les meir: Har sjekka næringsinnhaldet i mesopelagiske artar

Havforsking som støtte til utvikling

Mykje arbeid står att, men resultata frå denne forskinga blir viktig informasjon for marknader og myndigheiter om korleis mesopelagiske og lågtrofiske ressursar kan brukast i framtidas matsystem.

Viss det blir gjort på ein forsiktig og forskingsbasert måte, kan desse ressursane gi nye, berekraftige kjelder til inntekt og ernæring for både utvikla land og utviklingsland. Eit døme på korleis havforsking og -forvalting kan støtta global utvikling, slik Havpanelet har heva fram.

– Havet er ikkje berre eit offer for menneskeleg aktivitet. Eit sunt hav er avgjerande for å løysa globale utfordringar, seier Peter M. Haugan.

Les også: Slik kan havet gi fleire jobbar, meir mat og betre miljø